กฎหมายพาณิชยนาวีคืออะไร

กฎหมายพาณิชยนาวีคืออะไร             หากดูคำว่า “พาณิชยนาวี” แล้วจะเห็นได้ว่าประกอบด้วยคำสองคำ ได้แก่คำว่า “พาณิชย์” และคำว่า “นาวี” ซึ่งหากแปลความหมายตรงๆ แล้วก็คงหมายถึงการค้าทางทะเล ซึ่งหากนำมาประกอบกับคำว่า “กฎหมาย” แล้ว ความหมายของคำดังกล่าวก็น่าจะถึงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการค้าทางทะเล อย่างไรก็ตาม หากพิจารณากิจกรรมทางพาณิชยนาวีในปัจจุบันแล้วจะเห็นได้ว่า กฎหมายพาณิชยนาวีไม่ได้ครอบคลุมเฉพาะการค้าทางทะเลเท่านั้น คำว่า “กฎหมายพาณิชยนาวี” มีที่มาจากภาษาอังกฤษว่า maritime law ซึ่ง Black’s Law Dictionary ได้อธิบายไว้สรุปสาระสำคัญได้ว่าเป็นกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการค้าทางทะเล การเดินเรือและกิจการทางทะเล (marine affairs) รวมถึงการกระทำละเมิดและข้อพิพาททางแพ่งสืบเนื่องจากกิจการทางทะเล และการใช้อำนาจของรัฐในการกักเรือไว้ด้วย ในสมัยโบราณกฎหมายพาณิชยนาวีจะครอบคลุมเพียงกิจกรรมพาณิชยที่ดำเนินการในทะเลหรือเกี่ยวเนื่องกับทะเล เช่น การรับขนของทางทะเล การเฉลี่ยความเสียหายทั่วไป หรือการประกันภัยทางทะเล ซึ่งเป็นกิจกรรมระหว่างเอกชนกับเอกชน ทั้งนี้เนื่องจากกฎหมายพาณิชยนาวีในสมัยก่อนถือว่าเป็นกฎหมายของพ่อค้า (lex mercatoria หรือ merchant law) ซึ่งมีที่มาจากข้อตกลงและแนวทางปฏิบัติของบรรดาพ่อค้าในยุคกลางของทวีปยุโรปที่กำหนดธรรมเนียมปฏิบัติในเมืองท่าการค้าไว้เป็นแนวทางเดียวกันจนกระทั่งมีการยอมรับเป็นที่แพร่หลาย และต่อมาได้คลี่คลายเป็นกฎหมายพาณิชยนาวีที่เป็นลายลักษณ์อักษร แต่ในสมัยหลังก็ได้มีการยอมรับว่ากฎหมายหรือกฎเกณฑ์ต่างๆ เกี่ยวเนื่องกับการใช้อำนาจของรัฐที่อยู่ในสถานะที่เหนือกว่าต่อเอกชนซึ่งเป็นคนชาติของตนเองหรือคนชาติของรัฐอื่นที่เข้ามาในเขตอำนาจของรัฐนั้นๆ ก็อยู่ในขอบข่ายของกฎหมายพาณิชยนาวีด้วยเช่นกัน ทั้งนี้อาจแบ่งประเภทของกฎหมายพาณิชยนาวีออกตามลักษณะการใช้บังคับกฎหมายดังต่อไปนี้                กฎหมายพาณิชยนาวีภาคมหาชน กฎหมายพาณิชยนาวีประเภทนี้จะเป็นเรื่องเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับเอกชน (ไม่ว่าจะเป็นเอกชนของรัฐนั้นหรือของรัฐอื่น) โดยที่รัฐจะอยู่ในสถานะที่เหนือกว่าเอกชน และบังคับใช้กฎหมายดังกล่าวแก่เอกชนเพื่อประโยชน์ของสาธารณะ ซึ่งหากเอกชนไม่ปฏิบัติตามกฎหมายที่บัญญัติไว้ก็จะต้องรับโทษ ตัวอย่างของกฎหมายประเภทนี้ได้แก่กฎหมายเกี่ยวกับสัญชาติของเรือ การเดินเรือ การทิ้งของลงจากเรือซึ่งทำให้เกิดมลภาวะในทะเล หรือกฎหมายที่กำหนดให้มีการขึ้นทะเบียนกิจกรรมทางพาณิชยนาวีต่างๆ             กฎหมายพาณิชยนาวีภาคเอกชน เป็นเรื่องเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับเอกชน หรือระหว่างเอกชนด้วยกันเองโดยทั้งสองฝ่ายมีสถานะเท่าเทียมกัน ซึ่งสิทธิทางแพ่งและทางพาณิชย์ระหว่างกันอาจเกิดขึ้นได้จากนิติกรรม (เช่น สัญญารับขนของทางทะเล) หรือเกิดขึ้นจากนิติเหตุ (เช่น ความรับผิดทางแพ่งจากเรือโดนกัน หรือการเฉลี่ยความเสียหายทั่วไป) เมื่อเกิดนิติสัมพันธ์ระหว่างกันแล้วคู่กรณีก็จะต้องปฏิบัติตามข้อตกลงหรือกฎหมาย และสามารถใช้เรียกร้องให้คู่กรณีอีกฝ่ายปฏิบัติตามพันธกรณีหรือตามกฎหมายที่บัญญัติได้ เมื่อพิจารณาจากลักษณะของกฎหมายพาณิชยนาวีดังที่กล่าวไว้ข้างต้นแล้วจะเห็นได้ว่า กฎหมายพาณิชยนาวีนั้นไม่ได้หมายถึงกฎหมายที่ใช้บังคับเฉพาะกิจกรรมทางพาณิชย์เท่านั้น แต่ครอบคลุมถึงการใช้อำนาจของรัฐเพื่อประโยชน์สาธารณะเกี่ยวกับกิจกรรมพาณิชย์ที่เกี่ยวเนื่องกับทะเลด้วย